Geçen sene Türkiye seyehatimde kapsamlı bir görsel sanatlar rehberi satın almıştım. Özellikle resim ve heykel alanlarında dünyada etkili olmuş tüm ekol, üslup ve sanat akımları, sanatçılar ve sanat eserleri hakkında kısa bilgi veren ansiklöpedik bir kitap. Yüzbinlerce sanatçı ve milyonları aşkın sanat eserinin vucuda getirdiği dünya sanat kültürünün bir şekilde üzetini içeren bir kitap. Buraya kadar herşey normal görünüyor. İlginç olan ve beni bu yazıyı yazmaya iten sebep ise kitabın kapağı. Kitabın kapağı, dünya sanatında çığır açan altı ayrı sanatçının, en önemli eserinin fotoğrafı kullanılarak tasarlanmış. Bu altı sanatçının üçü Hollandalı (Jan Vermer, Van Gogh ve Mondrian ). Belirgin bir Hollanda ağırlığını hemen hissediyorsunuz. Aynı ağırlığı iki sene evvel ziyaret ettiğim Luvr (Leuvre) Müzesi’nde de hissettmiştim. Dünyanın en büyük müzesi Luvr’un bir katı sadece Hollandalı ressamlara ayrılmıştı. Alanın büyüklüğünü ve olayın boyutunu kavramanız açısından şöyle bir kıyaslama yapsam abartmış olmam sanırım; aynı müzede İslam eserleri için ayrılan alanın en az on katı büyüklükte bir alan sadece Hollandalı ressamlara ayrılmıştı.
Bu kadar küçük bir ülkenin dünya sanatını bu denli etkilemiş olması oldukça şaşırtıcı. Öte yandan, büyüklük olarak Hollanda’yı ona katlayan bazı ülkelerin ise dünya sanat kültürüne nerdeyse sıfır etki göstermesi ayrı bir tartışma konusu olarak karşımızda duruyor. Bu sıfır etki tartışmasını bir kenara koyup, Hollanda’nın dünya sanat kültürüne etkisi konusunu irdelemekte yarar var. Çünkü bu konuda ulaşacağımız doyurucu cevaplar, sıfır etkisine de cevap teşkil edecektir. Böylesine geniş bir konuyu derinlemesine ele almak pek kolay olmasa gerek. Ancak işe şu soruların cevabını bulmakla başlayabiliriz diye düşünüyorum; Hollanda’yı görsel sanatlarda bu derece ileri ve öncü bir ülke konumuna getiren etken ne olabilir? Hollanda sanat anlayışının temelinde ne yatıyor? Nasıl olmuş da özellikle Rönesans’la birlikte resim sanatı Hollanda’da bu derece gelişmiş? Sonrasında ise Hollanda günümüz çağdaş sanat anlayışının oluşmasına nasıl katkıda bulunmuş? Hollanda’nın sağladığı bu katkının belirleyici unsurları neler olabilir?
Şurası da çıplak bir gerçekliktir ki her biri bir araştırma tezi olabilecek nitelikteki bu soruların cevapları, dünya ortak sanat kültüründe kendi yerimizi bulma açısından da çok önemlidir. Hollanda örnekliğinde vereceğim cevaplar, mensubu olduğunuz ülke veya kültürü de kolayca sorgulamanızı sağlayacaktır.
Yukardaki soruları cevaplamayı bir sonraki yazıya bırakırken, sizleri sorular üzerinde biraz olsun düşünmeye davet ediyorum.
Sevgiyle ve dostlukla kalınız,
Okan Akın
