Drs. Armand Sağ
Ik vond de documentaire eigenlijk heel erg saai en pas in de dagen erna, begon ik me steeds meer te interesseren ervoor. Ik zag ook steeds meer overeenkomsten tussen mij en Joris Luyendijk. Hij begon als antropoloog die gespecialiseerd is in het Midden-Oosten en de islam. Zijn boeken 'Een goede man slaat soms zijn vrouw' uit 1998 en in het bijzonder 'Het zijn net mensen: beelden uit het Midden-Oosten' uit 2006 werden bestsellers. Hoe groot was de schok dan ook toen Joris ineens de overstap maakte naar de financiële wereld? Voor mij vrij groot in ieder geval.
De stap van antropologie (gespecialiseerd in het Midden-Oosten) naar correspondent in de Arabische wereld snapte ik nog wel. Zelf ben ik historicus met een specialisatie in Turkije, maar heb ik ook wel eens bijgeklust als journalist namelijk. Maar met het boek 'Dit kan niet waar zijn: Onder bankiers', die gepaard ging met een documentaire, was ik toch wel even verrast. Vooral ook omdat dit boek eveneens een bestseller werd en ook wat Joris allemaal vertelde trok me.
De 'vieze wereld' van bankiers werd open en bloot verteld: de targets die gehaald moesten worden en het gemak waarmee bankiers geld verloren van cliënten en klanten. Het deerde hen totaal niet. Het was voor mij één van de redenen om zelf ook die wereld eens in te duiken. Tenslotte, als een antropoloog-turned-journalist ineens financiële stukken kon schrijven, dan moest een historicus-turned-columnist dat ook wel kunnen doen, niet waar?
Al snel bleek dat de wereld van de financiële sector ook echt zo bizar was als Luyendijk voorschotelde. Banken die hypotheken verstrekten alsof het snoepjes waren, ze lieten zich makkelijk ompraten door interne en externe adviseurs. Hypotheekadviseurs en financiële adviseurs werden door sommige banken verplicht gesteld, zo kon je bij Delta Lloyd niet direct een aanvraag doen maar moest dat via een door Delta Lloyd goedgekeurd assurantiekantoor. Daar hield het niet op. Om de druk bij de klanten te houden, en de monopoliepositie bij de banken te houden, werden de financieel adviseurs beschermd. Hoe? Nou, heel simpel. De banken hebben onderling een registratiesysteem gemaakt waarin cliënten en klanten opgenomen worden. Het is dus een soort staat in een staat.
Mocht een bank vermoeden dat je niet helemaal eerlijk was tijdens een aanvraag voor een autolening (je wilde geen Audi A8 maar een Mazda MX5 en de rest van het geld uitgeven aan een vakantie), dan zal geen politieagent je oppakken en ook geen officier van justitie je veroordelen. Wat doen de banken dan? Ze nemen het heft in eigen handen en zetten jouw naam op hun eigen intern registratiesysteem. Dit houdt dan in dat je de komende 8 jaar van geen enkele financiële instantie nog een dienst kan verwachten: dus geen verzekering, geen spaarrekening, geen hypotheek, helemaal niks. Voor acht heel erg lange jaren. En dit alles kan dus zonder ook maar aangifte te doen bij de politie.
Ik nam de proef op de som en klopte in de loop van 2016 bij meerdere assurantiekantoren, financieel adviseurs, hypotheekadviseurs en banken aan met een vraag om een (hypotheek-)lening. Al snel merkte ik op dat de verschillende instanties mij meer wilden laten lenen dan ik eigenlijk mocht, want dan zou hun commissie en uiteindelijke winst natuurlijk hoger uitvallen, maar toen dit bekend werd, kwamen niet de tussenpersonen (hypotheekadviseurs en financieel adviseurs) op de zogenaamde zwarte lijst c.q. intern registratiesysteem maar ikzelf. En zo heel erg moeilijk was het niet om op die lijst te komen, moet ik eerlijk bekennen.
Van die lijst afkomen, bleek wel moeilijker. Meerdere juristen en advocaten die ik sprak, zeiden dat dit weken zo niet maanden zou duren. Het is dan ook niet verbazingwekkend dat banken zulke grote machtposities kunnen hebben in Nederland. De banken hanteren parallelle wegen om niet in contact te hoeven komen met reguliere juridische systemen zoals politie, rechters, etc. en komen er mee weg. Mijn overpeinzing is dan toch dat Joris Luyendijk een beerput aan ellende in de financiële wereld heeft opengetrokken, maar dat we dit toch toelaten. Banken die clienten (terecht en onterecht) bij elke wissewasje in de ban doen en op een zwarte lijst zetten, waarom doen clienten dat eigenlijk niet bij banken? Of waarom betalen banken geen boete als ze jouw spaargeld verkwanzelen aan verkeerde investeringen? Of, en dat is nog mijn grootste overpeinzing van deze maand, waarom betalen klanten banken eigenlijk voor hun eigen spaargeld? Banken die wegkomen met alles, het moet niet gekker worden...
Drs. Armand Sag
Bestuursvoorzitter Instituut voor Turkse Studies
www.turksestudies.org
&
Historicus en turkoloog
www.armandsag.nl
