Herverkiezingen in İstanbul
Het resultaat bleef hetzelfde maar toch werd het grootst gevierd: de herverkiezing van de burgemeester in İstanbul. Waar het eerst de grootste oppositiepartij CHP was die met 13.000 stemmen won, op een bevolking van bijna 16 miljoen, won CHP nu met 800.000 stemmen verschil. Het is een nederlaag voor de regerende AKP van president Recep Tayyip Erdoğan, maar bovenal een symbolische nederlaag dan een 'echte'.
De weigering van AKP om de nederlaag in İstanbul te erkennen viel vooral samen met prestige. De grootste stad van Turkije is natuurlijk İstanbul (ruim 15 miljoen inwoners) en AKP had ook al in de hoofdstad Ankara (bijna 6,5 miljoen inwoners), en de havenstad İzmir (ongeveer 4,5 miljoen inwoners) verloren. Sterker nog, AKP had nog nooit de winst in deze drie steden tegelijk gehad. Deze drie steden zijn tezamen de drie grootste steden van Turkije en ook nog eens goed voor ongeveer een kwart van de Turkse bevolking van 80 miljoen.
De protesten van Erdoğan gingen vooral over het feit dat bij stembureau's ook niet-ambtenaren waren ingezet, wat volgens de kieswet niet mag. Zelf had hij eerder wel semi-ambtenaren ingezet zoals imams die in Turkije betaald worden door een speciale ministerie voor religieuze zaken (Diyanet İşleri) en dus, volgens Erdoğan, ambtenaren waren. Dit keer pakte het ongunstig uit en zijn protest werd (noodzakelijkerwijs) toegewezen want tja, officieel waren het geen fulltime ambtenaren. Toen het wel gunstig voor hem uitpakte was de uitkomst juist: tja, het zijn desalniettemin wel ambtenaren.
Al vanaf het begin verwachtte ik geen grote veranderingen in de uitslag in die zin dat AKP nu ineens de winnaar zou zijn. Turkije kent een lange traditie van eerlijke en gedegen verkiezingen, welke ook nog eens door het leger sterk in de gaten worden gehouden. Nu heeft Erdoğan natuurlijk de macht van het leger wel sterk weten in te perken, en ook zelf lopen knabbelen aan de grenzen van het toelaatbare maar echt massale fraude is altijd uitgebleven. Dit heeft vooral te maken met de mentaliteit van de Turkse bevolking welke er door de oprichtende president Atatürk (1923-1938) goed is ingebracht. Atatürk legde het fundament voor een lange traditie van eerlijke verkiezingen en dit heeft een culturele omslag teweeg gebracht. Het heeft de gemiddelde Turk ook trots gemaakt op het handhaven van een eerlijk en democratisch systeem in een regio waar oneerlijke en ondemocratische verkiezingen eerder regel dan uitzondering zijn. Dit, in combinatie met Turks nationalisme, heeft ervoor gezorgd dat Turkije verder is dan zijn Arabische of Perzische buren qua democratische ontwikkeling.
Hoever men in Turkije Erdoğan ook steunt, deze inbreuk op de internationale status van Turkije als een democratisch land werd net getolereerd. De loyaliteit van Turken is dan ook meer gericht op het land en het systeem dan Erdoğan. Toen Erdoğan zelf ook binnen de mogelijkheden van het systeem aan de macht kwam, was hij immens populair. Nu hij met zijn klacht over de verkiezingen in İstanbul, het proces ondermijnt, is hem niet bepaald in dank afgenomen. Want in principe was de uitslag niet eens zo heel erg negatief voor Erdoğan, alhoewel het wel beduidend slechter is dan de eerste verkiezing van enkele maanden terug. Op dit moment heeft AKP elf van de 39 deelgemeenten van İstanbul gewonnen tegenover 28 voor de CHP. In ongeveer de helft, 19 van de 39, was het een nipte zege (51%-55%). Bij de vorige verkiezingen (die thans geannuleerd zijn) won AKP in 24 deelgemeenten en CHP in slechts 14 waarbij MHP er nog in één deelgemeente met de winst vandoor ging. AKP is dus teruggevallen van 24 naar 11 en CHP juist gestegen van 14 naar 28: exact het dubbele. MHP is zijn enige gemeente kwijtgeraakt. De grootste conclusie is dan ook dat de retoriek van Erdoğan dat de decennialange traditie van eerlijke verkiezingen ineens oneerlijk zouden zijn gelopen, niet alleen zijn geloofwaardigheid hebben aangetast maar ook de trotste Turken dermate hebben beledigd dat ze zich afgekeerd hebben van Erdoğan (althans in de deelgemeenten van İstanbul). Of dit het einde van AKP en Erdoğan betekent, of juist het begin van het eind, dat is mijn overpeinzing van deze maand...
Drs. Armand Sag
Instituut voor Turkse Studies
www.turksestudies.org
&
Historicus en turkoloog
