Amsterdam’da Tarihi Adım: Müslüman, Yahudi ve Hristiyanlar İçin Ortak İbadethane Projesi

Amsterdam’da Tarihi Adım: Müslüman, Yahudi ve Hristiyanlar İçin Ortak İbadethane Projesi

Amsterdam belediye meclisi, kentin artan ibadethane ihtiyacını karşılamak ve dinler arası diyaloğu güçlendirmek için Müslüman, Yahudi ve Hristiyan cemaatlerinin aynı binayı paylaşabileceği bir projeyi tartışmaya açtı. Bu girişim, özellikle göçmen kiliselerinin yaşadığı mekân sıkıntısına dikkat çeken bir raporun ardından gündeme geldi. Proje, Amsterdam'ın çok kültürlü kimliğini pekiştirirken pratik ve sembolik açılımlarıyla da dikkat çekiyor.

Projenin Arka Planı ve Detayları

1. Göçmen Kiliselerinin Mekân Krizi

Amsterdam'da özellikle Afrika ve Latin Amerika kökenli göçmenlerin oluşturduğu kiliseler, şehrin hızla değişen demografik yapısı nedeniyle ibadet alanı bulmakta zorlanıyor. Bu gruplar, sadece dini değil, aynı zamanda sosyal ve kültürel dayanışma merkezleri olarak da işlev görüyor. Ancak kiralık alanların pahalılığı ve uygun mekân eksikliği, bu cemaatleri sık sık "dini göçmenliğe" mahkûm ediyor.

2. Çok Dinli Paylaşımlı Bina Fikri

- Mimari Tasarım: Projede, her dinin ibadet ritüellerine uygun esnek bir mimari planlanıyor. Örneğin, Yahudiler için ayrı bir Tevah (dua kürsüsü) ve Ehal (Kutsal Sandık) alanı, Müslümanlar için kıble yönünde mihrap, Hristiyanlar için ise altar düzenlemesi yapılması öngörülüyor . 

- Lokasyon: Çok kültürlü semtlerden Nieuw-West veya Zuidoost’ta inşa edilmesi düşünülen bina, farklı toplulukların erişimini kolaylaştıracak şekilde tasarlanacak.

3. Siyasi Destek ve Muhalefet

- Hristiyan Demokrat Parti (CDA) üyesi Rogier Havelaar’ın önerisi, belediye meclisinde büyük destek buldu. Havelaar, "Bu proje, Amsterdam’ın hoşgörü geleneğini somutlaştırıyor" ifadelerini kullandı . 

- Liberal VVD ve milliyetçi JA21 partileri ise "Pratikte uygulanması zor ve dinler arası gerilimleri artırabilir" gerekçesiyle karşı çıktı.

Tartışmalar ve Olası Zorluklar

1. İbadet Saatleri ve Mekân Paylaşımı

- Yahudi Şabat’ı (Cumartesi), Hristiyan Pazar ayinleri ve Müslümanların Cuma namazı gibi farklı zamanlama ihtiyaçları, bir takvim düzenlemesini zorunlu kılıyor. 

- Çözüm Önerisi: Dinler arası bir komite tarafından ortak bir ibadet takvimi oluşturulması ve esnek saat dilimlerinin belirlenmesi.

2. Mimari ve Sembolik Uyum

- Yahudilikte sinagogun Kudüs’e dönük olması, İslam’da mihrabın Kâbe yönünde tasarlanması gibi fiziksel gereklilikler, mimariyi karmaşık hale getirebilir. 

- Öneri: Döner veya modüler duvar sistemleriyle mekânın farklı ibadetlere uyarlanabilmesi . 

3. Toplumsal Gerilimler ve Diyalog

- Amsterdam’da son dönemde İsrail-Filistin çatışmalarına paralel olarak artan Yahudi karşıtı saldırılar (örneğin, 2024’teki "scooterlı holigan" olayları), projenin sosyal risklerini hatırlatıyor.

- Fırsat: Ortak mekânların, karşılıklı anlayışı artırarak önyargıları kırması bekleniyor. Benzer bir model, Osmanlı döneminde İstanbul’daki sinagog ve cami komşuluklarında başarıyla uygulanmıştı.

Tarihsel ve Kültürel Bağlam

1. Amsterdam’ın Hoşgörü Geleneği

17. yüzyıldan beri göçmenler ve azınlıklar için bir sığınak olan Amsterdam, Yahudi filozof Spinoza’nın doğum yeri ve Anne Frank’ın saklandığı şehir olarak da biliniyor. Proje, bu mirası "21. yüzyıl dinler arası diyaloğu" ile birleştirmeyi hedefliyor . 

2. İslam ve Yahudilik Arasındaki Tarihsel Etkileşim

Orta Çağ’da Endülüs’te ve Osmanlı İmparatorluğu’nda Müslüman-Yahudi iş birliği örnekleri, projenin kültürel temelini güçlendiriyor. Örneğin, 15. yüzyılda İspanya’dan sürülen Yahudilerin Osmanlı topraklarına yerleşmesi, benzer bir çok kültürlü modelin başarısını kanıtlıyor . 

Sonraki Adımlar ve Beklentiler

Belediye, önümüzdeki aylarda projenin fizibilite raporunu tamamlayacak. Uzmanlar, şu konulara odaklanıyor:

- Finansman: Avrupa Birliği’nin kültürel entegrasyon fonlarından yararlanılması. 

- Yasal Çerçeve: Hollanda’nın laik hukuk sistemi ile dini özerklik talepleri arasındaki denge. 

- Toplumsal Katılım: Cemaat liderleriyle yapılacak anketler ve çalıştaylar . 

Proje hayata geçerse, Amsterdam dinler arası diyaloğun simgesi haline gelebilir. 

Amsterdam / Tarık OKAN