Banken en hun wereld
Frappant is het eigenlijk als je bedenkt hoeveel macht banken hebben. Je staat er niet echt bij stil, maar als je ermee te maken hebt, dan zie je alles veel duidelijker. Stel je voor: je bent net afgestudeerd en begint daardoor helaas met een flinke studieschuld aan het leven. Dit enorme juk heb je niet gewild maar je zit er wel mee opgescheept. Waarom? Omdat je het pech hebt, dat onderwijs in Nederland niet gratis is. Wij, als Nederlanders, geven liever geld uit aan bijvoorbeeld defensie (de drie na grootste ambtenarengroep) dan onderwijs. Waar in landen zoals Griekenland en Argentinië, universiteiten volkomen kosteloos zijn, geven landen zoals Denemarken studenten zelfs een zakgeldje mee zolang ze studeren waardoor ze geen bijbanen hoeven aan te nemen en zich volledig kunnen storten op hun studie.
In Nederland is dat dus niet zo. Een student begint met een studieschuld en moet ook tijdens zijn studie al werken. Alle bijkomstige problemen, niet kunnen betalen van rekeningen, kunnen zorgen voor een BKR-registratie als 'wanbetaler'. BKR (of 'Bureau Krediet Registratie') werd in het jaar 1965 opgericht door verscheidene Nederlandse banken en andere financiële dienstverleners. Door jarenlange lobby wisten ze te bewerkstelligen dat alle instellingen, instanties en organisaties met een bankvergunning zich verplicht moeten aansluiten bij BKR, ook al is BKR geen overheidsinstantie. Het is een rare manier van gaan, als men erover nadenkt. Het is het equivalent van een wet dat alle mensen die voetballen verplicht lid moeten worden van een vereniging. Waarom zou dit moeten?
Nou, en daar wringt de schoen, is dat vrij duidelijk. Banken willen de volledige macht over de consument hebben. Bij BKR staan alle financiële verplichtingen die je in jouw leven bent aangegaan; dus leaseauto's, telefoonabonnementen (sinds kort niet meer verplicht), hypotheken, verzekeringen, etc. waardoor banken toch informatie over jou kunnen inzien, ook al ben je geen klant bij die specifieke bank. Een hypotheek krijgen is hierdoor moeilijker, vooral omdat weliswaar de eerdergenoemde studieschuld niet opgenomen wordt bij BKR, maar je wel verplicht bent dit te melden. Mocht je dit niet doen, dan hebben banken nog een ander instrument: Externe Verwijzings Applicatie (EVA).
EVA is een systeem, welke ontwikkeld is door BKR en dus dezelfde banken als hiervoor beschreven. Dit systeem is een volautomatisch lijst met namen van klanten bij de banken. Alhoewel EVA stelt een fraudepreventie- c.q. waarschuwingssysteem te zijn, bestaat het in praktijk uit een database waarin (potentiële) fraudeurs worden opgenomen. Let op: het gaat dus opname in het systeem zonder veroordeling door een rechter, aanhouding door een politie, of enige andere vorm van verweer door de gedupeerde (in de vorm van een advocaat, rechtszaak, etc.). Vervolgens kunnen banken (en andere financiële dienstverleners) bij elke aanvraag deze database inzien. Wat vervolgens gebeurt, is dat een incorrecte aanvraag voor (bijvoorbeeld) een hypotheek (door het verzwijgen van een studieschuld), ertoe kan leiden dat je ook geen verzekering meer kan afsluiten. In andere gevallen kunnen de banken besluiten om jouw bankrekening af te sluiten en jou geen nieuwe bankrekening meer toe te staan. Dit alles kan zonder inmenging van een overheidsinstantie c.q. een veroordeling. Deze 'staat-binnenin-een-staat'-handeling wordt echter toegestaan in Nederland, vanwege de immense lobby-activiteiten van de banken in de politiek.
Zodoende hebben banken in wezen alle macht in handen, en kan zelfs de overheid het niet voor elkaar krijgen om zijn burgers te beschermen tegen deze wanpraktijken. Bij alle andere sectoren, word er al snel gesproken van concurrentievervalsing. Bij overheidsinstanties dient men zich zelfs aan gedragsregels te houden zodat eenieder een tweede kans krijgt. Voor banken en financiële dienstverleners schijnt dit niet te gelden, waardoor burgers van de wal (een studieschuld) in de sloot (een EVA-registratie) belanden. Alhoewel er in Nederland een mededingingsautoriteit is, te weten de Autoriteit Consument en Markt (ACM), lijken banken zich massaal niet te houden aan bepaalde afspraken. De naleving van de wetgeving, mededingingswetten, de mate van handhaving hiervan, het controleren van fusies, allianties, kartels en economische machtsposities (zoals monopolies) behoren tot de kerntaken. Maar wat als de banken een economische machtspositie voor zichzelf creëren door burgers door middel van BKR- en EVA-systemen in de gaten te houden. Met een BKR- en/of EVA-registratie komt men op een zwarte lijst van alle banken c.q. financiële dienstverleners van Nederland, waarna er een algehele boycot volgt van de voltallige financiële sector. Zo een gedupeerde kan dan niet meer volwaardig deelnemen aan de samenleving (zonder bankrekening of verzekering) en dat terwijl hij of zij niet eens veroordeeld is voor een misdrijf. Hoe kan het dat banken hun eigen rechtssysteem (zonder hoor- en wederhoor), hun eigen straffen (BKR- en EVA-registraties) en zelfs hun eigen wetgeving kunnen creëren? Dat is mijn Foucaultiaanse overpeinzing van deze maand...
Drs. Armand Sag
Bestuursvoorzitter Instituut voor Turkse Studies
www.turksestudies.org
&
Historicus en turkoloog
www.armandsag.nl