Hoe denken goed geïntegreerde, succesvolle rolmodellen met een migratieachtergrond over de integratie in Nederland?
HET MAGISCHE EFFECT VAN `LIEFDE` OP INTEGRATIE
“De Nederlandse samenleving is een mooie samenleving. Waarden als individuele vrijheid, gelijke kansen voor iedereen en sociale cohesie spreken me erg aan. Natuurlijk was onderwijs de belangrijkste factor bij het vergemakkelijken van mijn integratie. De taal kunnen spreken, geschoold zijn en ook openstaan voor een andere nieuwe cultuur maakte het voor mij gemakkelijker om te integreren. Ik ging niet noodzakelijkerwijs door met vasthouden aan wat ik had geleerd, ik denk dat ik geïntegreerd ben. Ik word daardoor makkelijk geaccepteerd in mijn taken en posities in de samenleving, zoals het advocaatschap en het lidmaatschap van diverse commissies. Maar als je iemand anders vraagt, zouden ze kunnen zeggen dat Nazmi nog steeds Turks spreekt, Turks eet, met Turkse vrienden drinkt en naar de moskee gaat. Dus in hoeverre is deze man dan geïntegreerd! Zo denken sommigen!” Met deze woorden somt Nazmi Türkol uit Amsterdam met tevreden stem zijn gemakkelijke integratie in Amsterdam op, waar hij opgroeide als kind van een Turks gezin.
Nazmi Türkol
De menselijke geschiedenis heeft nooit bestaan zonder immigratie, waar ook ter wereld. Europa, dat zich ontwikkelde na de industriële revolutie in de 19e eeuw, is al 150 jaar getuige van grote immigratiegolven. In de eerste helft van de 20e eeuw immigreerden 8 miljoen Polen en 23 miljoen Italianen naar de VS en West-Europa. Later volgden de Joegoslavische, Griekse, Turkse en Marokkaanse immigratie. In de jaren 2000 breidde deze migratiecirkel zich nog verder uit. De immigranten zijn al decennialang een van de belangrijkste onderwerpen in Nederland. Naast de pessimistische analyse van 'Integratie is niet gelukt' maken sommigen ook optimistischere analyses van 'Integratie is succesvol'. En de meningen veranderen.
Hoe denken immigranten er zelf over en wat doen immigranten er zelf aan? Er zijn veel immigranten die succesvol in ons land zijn geïntegreerd. Ze zijn succesvol in hun beroep en in de samenleving. Ik wilde even door hun ogen te kijken. Hoe zien zij de situatie, wat zijn hun aanbevelingen?
In de overtuiging dat integratie belangrijk is en ten goede komt aan de samenleving, is Türkol een voorbeeldig 'rolmodel' in de ogen van veel immigranten en zeer succesvol in het zakenleven. Hij is een bekende en al 29 jaar geliefde advocaat, gekozen in het College van Afgevaardigden van de Amsterdamse Orde van Advocaten en nu ook Dagelijks Bestuurder Stadsdeel Amsterdam Nieuw-West. Eerder was hij al een tijdje gemeenteraadslid in Amsterdam. Türkol kreeg voor D66 veel stemmen bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen en stond op de reservelijst als kandidaat Tweede Kamerlid toen het laatste kabinet Rutte werd ontbonden.
Hij voegt eraan toe dat de samenleving hem liefdevol heeft omarmd en vestigt de aandacht
op het belang hiervan voor de integratie van alle immigranten: “Als je kunt zien dat je deel uitmaakt van deze samenleving, als je voelt dat de samenleving je verwelkomt door je te omarmen, dan integreer je nog makkelijker. Anders blijft er altijd een gevoel van onbehagen."
Türkol wijst op sommige immigrantenjongeren van de derde generatie die op sociale media reageren op uitsluiting en ongelijke behandeling door te zeggen: "Als jij mij niet accepteert, accepteer ik ook jou niet.” Hij zegt hierover :"Deze onjuiste confrontatie, waarbij je kijkt naar verschillen, staat die integratie in de weg.”
“Met welke bagage zijn ze hier gekomen, dat is ook belangrijk.” (Arzu Özalp)
Arzu Özalp heeft tot haar zestiende in zuidoost Turkije gewoond en kwam daarna naar Heerenveen om bij haar familie te wonen. In haar eerste maanden verwachtte ze niet dat ze zo lang hier zou blijven. Na 17 jaar docent economie is ze tegenwoordig raadslid voor de PvdA in Venlo. Daarnaast was ze vanaf 2012 tot vorig jaar actief als voorzitter van de sociaal democratische vereniging CHP in Nederland (CHP is een oppositie partij in Turkije). Het Venlose raadslid en raadscommissielid economie zegt hierover: “Mijn idealen kennen geen kleur, identiteit of verschillen.”
Arzu Özalp
Volgens Arzu zijn niet alleen de houding van de Nederlandse samenleving, maar ook het bewustzijn, de ervaring en de uitrusting van de immigranten belangrijk voor integratie. Met andere woorden, het is een tweezijdig proces. “Het is ook belangrijk met welke bagage de immigrant hier kwam. Wat heeft hij in die bagage meegenomen, wat hebben zijn ogen gezien, wat hebben zijn oren gehoord, wat hebben het lichaam en de ziel meegemaakt? Sommige mensen komen bijvoorbeeld met zulke grote problemen dat ze eerst die oude invloeden moeten vernietigen. Zonder de benarde ervaringen van deze mensen te kennen, is het niet mogelijk om van hen een succesverhaal te verwachten. Ik vind niet dat 'succes' een standaardmaat moet zijn om te kunnen zeggen dat iemand bijvoorbeeld geïntegreerd is. Integratie is niet iets dat bereikt kan worden door te zeggen 'hij heeft zijn diploma gehaald, heeft dit en dat gedaan, kocht een huis, enz.''
Arzu zegt dat ze in haar eerste Nederlandse jaren, toen ze nog een puber was, het hier moeilijk had omdat zij de culturen van de mensen niet kende en meestal thuis bij het gezin moest blijven: “Mijn liefde voor spreken zorgde er eigenlijk voor dat ik de taal snel leerde. Want als ik niet met mensen kan praten ga ik, denk ik, dood. Ik stelde mezelf elke dag een doel, dat ik elke dag 50 woorden zou leren. Om Nederland goed te leren kennen, keek ik elke avond tv-series en het Jeugdjournaal. Het eerste jaar heb ik heel hard mijn best gedaan, het volgende jaar werd ik meteen ingeschreven op school. Als een persoon goed en kwaad goed kan onderscheiden, kan deze persoon gemakkelijk vooruitgang boeken. Dus het integratiebeleid hier alleen bepaalt niet het succes van integratie. Ik denk dat dit iets is dat op beide manieren en samen kan worden gedaan.”
Zij denkt dat zowel een geslaagde integratie als een gevoel van verbondenheid met het land van herkomst naast elkaar kunnen bestaan: “Erbij horen is bijvoorbeeld erg belangrijk in onze Turkse samenleving, we hebben verenigingen opgericht, we hebben ervoor gekozen om samen te zijn. Ik hecht persoonlijk niet veel belang aan verbondenheid. Ik geef meer om het samenleven van de wereld. Maar zo is het in het algemeen wel en je kunt deze `verbondenheid` natuurlijk niet verbieden. Maar dit mag het gewone leven hier niet moeilijk maken en niet in strijd zijn met de waarden hier."
Om deze reden vergelijkt zij integratie met de volksdans Halay, die arm in arm broederlijk wordt uitgevoerd: "Integratie is deel uitmaken van een geheel, wanneer je een stuk in een geheel integreert, hoeft dat de geest van dat stuk niet te breken. “
Wanneer een groep bijvoorbeeld de volksdans Halay speelt en er komt later ineens iemand het spel binnen die het ritme niet kan opvangen. Maar hij is er en sommigen worden boos en anderen proberen te helpen. De nieuwkomer probeert en worstelt en uiteindelijk gaat hij in die integriteit onopvallend verder. Zolang iedereen blijft genieten van de dans, ook al kan iemand het niet heel goed, zijn er eigenlijk geen problemen. Ik denk dat integratie precies zo zou moeten zijn. “
“Het goed doen in een grondsoort” (Muzaffer Yanık)
“Op een dag bracht een vriend van mij uit Turkije een druivenzaailing mee uit de Egeïsche stad Manisa en plantte die hier in mijn tuin. Deze druif groeide slechts een meter in de tuin en maakte bladeren. Later groeide hij niet meer en in het derde jaar merkte een vriend op, dat de plant verrot was! Mijn moeder kwam tussenbeide en zei: 'Mijn zoon, hij hield niet van de druivenaarde en deed het daarom niet goed in de grondsoort hier'! Ik dacht na over haar woorden. Mensen die hier wonen, moeten van Nederland houden. Ze moeten kunnen groeien in de Nederlandse bodem zeg ik altijd tegen mijn studenten op PABO. Ik zeg tegen iedereen dat je maar kunt beter vertrekken als je deze plek niet leuk vindt. Als je dit niet voor jezelf doet, doe het dan voor de toekomst van je kind.”
Muzaffer Yanık
Muzaffer Yanık uit Dordrecht denkt dat zoals een plant kan groeien in de grond die voor hem geschikt is, een mens alleen kan integreren in een land dat geschikt is voor hem. Hij kwam in de jaren tachtig als kind in een gastarbeidersgezin naar Nederland. Hij is hoger opgeleid en al 25 jaar docent en onderwijskundige aan de PABO Avans Hogeschool, Academie voor Pedagogische Onderwijs. Hij staat bekend om zijn sociale activiteiten, zoals zijn lidmaatschap van de Stichting İnspraakorgaan Turken in Nederland, of in het verleden als voorzitter van de Federatie van Democratische Sociale Verenigingen in Nederland (DSDF).
Integratie is een verplicht en onvermijdelijk proces volgens Yanık: “Het gaat er niet om of ik wil integreren of niet. Het is een ontwikkeling in dit land, opgelegd door het leven en de omstandigheden. Het is een onvermijdelijke participatie die men mee moet maken. Het gaat er om dat je je leefwereld uitbreid. Sommige problemen die we tegenwoordig ervaren hebben te maken met de breedte van onze leefwereld. Als we naar sommige gezinnen kijken, bestaat hun hele leven uit moskee, thuis en school. Maar deze leefwereld is een zeer beperkte omgeving in termen van integratie en optimale mogelijkheden.“
De uitdrukking 'goed doen in een grondsoort' past goed bij Muzaffer Yanık en daarom integreerde hij gemakkelijk in dit land waar hij van houdt en dat hij als 'geschikt land' voor hem ziet. “Ik heb nog steeds Nederlandse vrienden uit mijn eerste jaren hier die zeiden weleens `we zien een doorzettingsvermogen bij je`. Ze hebben gelijk, dat 'doorzettingsvermogen' is sindsdien een belangrijke factor geweest in het uitbreiden van mijn Nederlandse leefwereld. Ik heb mijn Nederlandse vrienden nog nooit horen zeggen dat je varkensvlees moet eten als een Nederlander, een gezin moet hebben als een Nederlander, of dit en dat moet doen als een Nederlander. Maar er werd altijd over me gesproken en ik werd gewaardeerd voor mijn harde werk, de orde in mijn leven en mijn functionele waarde voor de samenleving. Niemand zei 'kom wordt net als wij' of zoiets, zoals sommige Turken denken. Maar ze zeiden: kom bij ons, participeer, breid je leefruimte uit.”
Een taal kennen is volgens Yanık niet voldoende om goed te integreren, in tegenstelling tot wat sommige mensen denken. Hij geeft het voorbeeld van immigranten van de derde generatie als bewijs van zijn mening: “Vroeger werd gezegd dat iemand de taal niet kent en dus niet kan integreren. De huidige generatie heeft geen taalprobleem, ze gaan zelfs naar de universiteit. Maar je ziet dat sommigen van hen nog steeds een beperkte leefwereld hebben! Dit is wat de vooruitgang en integratie belemmert. “
“Het geheim van samen geluk: cultuur, kunst, literatuur, geschiedenis” (Fatma Aktaş)
Een paar decennia geleden, toen het buurtleven en de verhoudingen in de wijken anders waren en toen de overheid en de gemeenten geen specifiek integratiebeleid hadden verliep de integratie gemakkelijker, vertelt Hagenees Fatma Aktaş nostalgisch.
“Toen wij als gastarbeidersgezin hier kwamen, waren er in de Schilderswijk veel minder immigranten en we konden makkelijker integreren. Onze buren waren toen Nederlanders en dus hadden we geluk. Want deze buren hebben ons enorm gesteund bij de integratie. We leefden dagelijks met de gewoonten, tradities, normen en waarden van het Nederlandse volk. We leerden ze in een gemeenschappelijke praktijk, niet later via boeken. Op scholen waren de leraren liefdevoller en aandachtiger voor ons en gaven ons bijlessen. Ze hebben ons erg veel geholpen om goed Nederlands te leren. Nu zijn de klassen te druk en vaak vol met buitenlandse kinderen. Maar het belangrijkste was dat de Nederlanders toen liefdevoller waren! “
Fatma Aktaş
Fatma Aktaş, de directeur van de Avrasya Foundation die voor de emancipatie van de vrouwen in Schilderswijk talloze sociaal-culturele activiteiten organiseert, denkt dat vele Nederlanders toen liefdevoller en behulpzamer waren en de integratie daardoor betrekkelijk makkelijker verliep. “De trampoline naast de pier was voor mij een echt thuis. Net als de Jacobahofjes, waar alle deuren steeds openstonden en met onze buren heb ik mijn lief en leed gedeeld. Allemaal witte mensen voor wie het niets uitmaakte waar je vandaan komt. Echte buren, die ons kinderen opvingen terwijl onze ouders dag in dag uit werkten in de visfabriek aan de Dr. Lelykade. Ik heb deze tijd altijd in mijn herinneringen. We hebben de integratie geleerd door ermee te leven en te zien. We hebben het beleefd, niet later geleerd. Nu is de integratie veel meer beleidsmatig, opgelegd van bovenaf. Nederland omarmde ons toen meer. Daarna begon de verdere toename van het aantal migranten in onze wijken en gettovorming. Veel Nederlanders gingen sommige normen van de migranten als bedreigend ervaren. Als gevolg daarvan is de integratie afgelopen jaren vertraagd.”
Fatma is nu genomineerd voor de Haagse emancipatieprijs, de Kartiniprijs. In 2021 stond Aktas op de kieslijst in de Tweede Kamer en de Haagse gemeenteraad. ““Integreren heeft echter grote voordelen. Migranten moeten integreren en een goed geïntegreerde migrant voelt zich gelukkig. Maar je kent de taal van de samenleving waarin je leeft niet, je bevindt je geïsoleerd in een getto, is dat niet triest? Je leert dit land goed kennen met zijn cultuur, kunst, geschiedenis, verleden en mensen. Dit is een land dat 150 landen heeft omarmd. “
“Toen ik uit de gesloten omgeving kwam, leerde ik andere levens kennen.” (Hülya Aydoğan –Çiğdem)
Toen Hülya Aydoğan als jong meisje uit Ankara in 1991 voor haar huwelijk naar Nederland kwam, kwam ze in een gesloten Turks kringetje terecht omdat ze niemand kende en de taal niet sprak. “Moeilijke dagen” zegt ze. Ze is nu de stuwende kracht achter LUNA Publicaties, spreker, journalist, schrijver, MeesterBurger ProDemos (het Huis voor democratie en rechtsstaat) en ondernemer. Ze geeft workshops creatief schrijven, gastlessen en lezingen. “Toen ik in '91 kwam, bevond ik me alleen tussen de Turken, ik kende de taal niet, het was niet mogelijk om uit het Turkse milieu te stappen. Maar na een paar jaar ben ik uit dit kleine kringetje gekomen dankzij de hulp van anderen van buiten dit kringetje, vooral van de Nederlanders. Toen ik de taal leerde gingen mijn ogen open. Dus als je andere mensen ontmoet, besef je dat er andere soorten leven zijn.”
Hülya Aydoğan – Çiğdem
Tijdens het interview was Hülya Aydoğan bezig met de voorbereidingen voor de journalistieke borrel die ze de volgende dag gepland had. Veel journalisten, academici, criminologen en gemeenteambtenaren waren uitgenodigd voor deze borrel, waar zaken als veiligheid en drugshandel in de wijk aan de orde zouden komen. Aydoğan, die jarenlang gewend was aan haar Nederlandse buren in een dorp met slechts een paar migranten, kwam opnieuw terecht in een migranten getto in de Carnisse Buurt in Rotterdam Zuid. Zij was net verhuisd en zegt dat zij moeite had om te wennen.
Bij De Arbeiderspers verschenen haar twee boeken ‘De Importbruid’ en ‘De val van Mehmet’. Ze was medeoprichter van de vereniging `Alın Teri` die de drugverkoop onder sommige migrantenjongeren bestreed en vanwege haar bijdragen daarbij is ze bekroond met de prijs MeesterBurger van ProDemos (2015). In dat jaar was ze ook te gast in het Paleis Noordeinde bij de uitblinkerslunch van het koninklijke echtpaar.
Als freelancer schreef ze onder meer voor NRC Handelsblad, nrc. next en de regionale dagbladen. Met haar reportage Turkowiet over Tilburgse thuistelers van de wietplanten haalde ze de cover van Nieuwe Revu. Ze schreef columns voor het Brabants Dagblad en Opzij.nl. Bij de NTR was ze redacteur bij het radioprogramma Dichtbij Nederland en bij het televisieprogramma De Nieuwe Maan.
Aydoğan: "Het niet beheersen van de taal is nog steeds een probleem, mensen worstelen, maar het is moeilijk. Vroeger waren inburgeringscursussen niet verplicht. Nu is het een goede ontwikkeling dat ze verplicht zijn, maar het kan niet gezegd worden dat die cursussen iedereen bereiken. De situatie van geïsoleerd en gesloten leven is de afgelopen jaren toegenomen. Als je naar de officiële rapporten kijkt, is de integratie de afgelopen jaren niet zo goed geweest. Ook voor de staat is het een schande."
“Een van de redenen waarom ik ‘De Val van Mehmet’ schreef, is de angst van de Turkse jeugd die ik in Tilburg zag. Dat 'de Nederlanders’ ons niet willen, ons buitensluiten, ons ongelijk behandelen en we worden geblokkeerd'. Ze hebben niet ongelijk. Maar jonge mensen die zich beledigd voelen en de rug toekeren, schaden zich eerder zelf. Als we de laatste jaren naar het diversiteitsbeleid kijken, zien dat steeds meer buitenlanders vertegenwoordigd zijn op veel belangrijke posten. Wat veelbelovend is, maar nog steeds onvoldoende, deze posten hebben meer kleur nodig. Integratie is niet iets dat alleen kan gebeuren met de positieve inspanning van immigranten. Daarnaast is het ook nodig dat de staat voldoende kansen biedt.”
“Tijdens de corona was het even ineens `wij allemaal`” (Yamina Hamdaoui)
Mw. Yamina Hamdoui is in de jaren tachtig als kind in een gastarbeidersgezin in Rotterdam geboren en studeerde rechten aan de Erasmus Universiteit. Achter haar succesverhaal en succesvolle integratie schuilen de strijdvolle herinneringen van een vrouw van Marokkaanse herkomst “Ik denk dat ik voor het succes van de integratie een 6 geef. Twintig jaar geleden misschien had ik een 4 gegeven. Ja, ik denk dat mensen vooral gaan zien dat het beter is om toch samen te werken. Ik heb het ook gemerkt in de coronatijd, toen was het niet meer hè wij tegen de buitenlanders. Het was ineens wij, wij moeten allemaal beschermd worden tegen corona. Dat heeft mensen ook wakker geschud. En ik denk dat mensen misschien wel een stukje dichterbij elkaar zijn gekomen door die pandemie. Hoe dan ook, het was ineens wij allemaal.”
Ze had 11 jaar geleden haar eerste juridische baan bij de Consumentenbond in Den Haag. Daarvoor werkte zij bij advocatenkantoor Raza. Ze werkte ook als jurist bij diverse gerechtsdeurwaarders en het UWV. Deze ervaringen hebben geleid tot het starten van haar eigen onderneming Yourright. Ze is geliefd onder Marokkaanse en Nederlandse cliënten.
Yamina: “In sommige Nederlandse wijken is de neiging onder inwoners om voornamelijk
om te gaan met mensen van hun eigen culturele achtergrond. Dit wordt versterkt door taalbarrières en gevoelens van discriminatie. Sommige mensen zijn volhardend in hun weigering om te integreren. Terwijl anderen door economische redenen in Nederland zijn en geen noodzaak voelen om te integreren. Het Nederlandse integratiebeleid, dat actief streeft naar gemengde wijken, heeft enig succes, maar er blijven nog steeds geïsoleerde culturele groepen. De problemen met integratie liggen zowel aan de individuen als aan het beleid. En de oplossing zal waarschijnlijk veel tijd vergen. “
Yamina Hamdaoui
Yamina beschrijft de voordelen van succesvolle integratie in Nederland, met de nadruk op taalbeheersing. Tijdens de basisschoolfase groeide Yamina op met plat Rotterdams: “Ik leerde de Nederlandse taal pas echt goed kennen op de middelbare school. Door veel televisie te kijken en boeken te lezen ontwikkelde ik een liefde voor de Nederlandse taal. Dit leidde tot verdere studie, met name in de rechten, en uiteindelijk tot het bezitten van een eigen bedrijf. De goede beheersing van de Nederlandse taal heeft het mogelijk gemaakt om klanten aan te trekken van zowel de eigen achtergrond als de bredere Nederlandse samenleving.”
Ze adviseert migrantenjongeren in Nederland om actief deel te nemen aan gemeenschapsactiviteiten zoals verenigingen, sportclubs en wijkteams om in aanraking te komen met verschillende culturen. “Zich te mengen met mensen uit verschillende achtergronden. Het leren kennen van alle culturen is erg belangrijk om succesvol te integreren in de samenleving, en dit kan helpen om een 'wij tegen zij'-mentaliteit te voorkomen.”
Alle gesprekpartners met een migratieachtergrond in deze reportage, zelf rolmodellen van een goede succesvolle integratie en succesvolle carrière, zijn het erover eens dat de integratie van migranten in ons land goud waard is. Maar dat ‘prachtig roosje’ is niet helemaal vrij van ‘doornen’, voegen ze ertoe.
Zo heeft bijvoorbeeld mw. Hanan El Marroun, jarenlang succesvol biomedische wetenschap gestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam en een vervolgstudie phD traject gedaan in de neurobiologie van hersenen. Twee jaar geleden werd El Marroun benoemd tot hoogleraar biologische psychologie aan de Erasmus School of Social en Behavioural Sciences. Daarmee bevindt El Marroun zich op het allerhoogste niveau binnen wetenschappelijk Nederland.
Met een lichte glimlach op haar mond vertelt de Marrokaanse Hanan El Marroun uit Rotterdam: “Met mijn leeftijd, sekse en Marokkaanse uiterlijk val ik op. Het is me meer dan eens gebeurd dat ik een togakamer binnen ging en mij gevraagd werd wat ik kwam doen, in de overtuiging dat ik verkeerd zat. `Mijn toga ophalen` zei ik dan. Dan zie je toch even de verwarring in het gezicht van de ander.”
Achter het matige succes van de integratie zoeken de rolmodellen zowel de fouten bij het beleid als bij sommige migranten zelf. Ze kijken dus tweezijdig naar de oorzaken. Gettovorming, weinig taalbeheersing, weinig contacten en vooroordelen noemen ze ook onder belangrijke oorzaken waardoor de integratie minder succesvol is geworden dan de verwachtingen.
De belangrijkste gist bij de fermentatie van de nieuwkomers naar de goed geïntegreerde en van Nederland houdende Nederlandse burgers is echter ‘liefde’! Is wederzijds liefde een magisch woord wat betreft de volledige integratie? Ja, zo denken vele rolmodellen. Muzaffer Yanık herinnert bijvoorbeeld aan het volgende: “Om te kunnen integreren moet je allereerst van Nederland kunnen houden. Je moet je positief kunnen opstellen en positioneren tegenover, in dit geval, de Nederlandse samenleving en deze positiviteit overbrengen aan je kinderen. Anders ben je niet gelukkig en je kinderen worden niet gelukkig. Je kunt in dit geval beter naar een land gaan waar je je wel thuis voel en waarvan je houdt. Dit is verbondenheid.” Liefde moet van twee kanten komen, Nazmi Türkol: “Als je voelt dat de samenleving je verwelkomt door je te omarmen, dan integreer je nog makkelijker.”
Fatma Aktaş waarschuwt voor de mogelijkheid dat de wederzijdse liefde aan beide kanten afneemt: “Vroeger, in mijn jeugd, waren de Nederlanders erg warm voor ons, ze omhelsden ons, er was liefde. Tegenwoordig kunnen sommige waarden van sommige immigranten bij vele Nederlanders als bedreigend worden ervaren. Ik raad jonge immigranten aan om de mensen van het land waarin je woont te leren kennen. Maak vooral kennis met de Nederlandse cultuur, literatuur, kunst en geschiedenis. Dit is het geheim van geluk. En geluk komt voort uit wederzijdse liefde.”
Ali Develioglu