CPB’nin yeni araştırmasına göre, binlerce şirket pandemi sürecinde maaş desteğini abartılı beyanlarla almış olabilir. Hükümet şimdi milyarlarca euroluk ödemeyi geri istiyor.
Covid-19 pandemisi, yalnızca sağlık sistemlerini değil, aynı zamanda küresel ekonomileri de derinden sarstı. Hollanda, işgücü piyasasını korumak ve toplu işten çıkarmaları önlemek için hızla devreye aldığı NOW (Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid) yardımıyla işverenlere maaş desteği sundu. Ancak Central Planning Bureau (CPB) tarafından yapılan yeni bir araştırma, bu destek sisteminin ciddi bir açığını gün yüzüne çıkardı: Şirketlerin önemli bir kısmı, devletten daha fazla yardım alabilmek için zararlarını abarttı.
Sahadaki Gerçekler: Resmi Beyanlarla Vergi Kayıtları Uyuşmuyor
CPB ekonomistleri, 2020 yılının ilk NOW destek turuna katılan şirketlerden oluşan geniş bir örneklem üzerinden analiz yaptı. Devlete sunulan gelir kaybı beyanları ile vergi dairesine yapılan KDV bildirimleri karşılaştırıldı. Bulgular çarpıcıydı: Şirketlerin yaklaşık %40’ı, beyan ettikleri gelir düşüşlerini vergi kayıtlarında bildirdiklerinden çok daha fazla göstermişti. Araştırmaya göre bu durum, şirket başına ortalama 8.000 avroluk fazla ödeme anlamına geliyor.
Eğer bu örüntü tüm NOW-1 destek dönemine genellenirse, devletten fazla alınan toplam yardım miktarının 740 milyon avroya kadar çıkabileceği tahmin ediliyor.
İhlal mi, Strateji mi?
Araştırmacılar, bu davranış biçimini “dolandırıcılık” olarak adlandırmaktan ziyade “stratejik raporlama” olarak nitelendiriyor. Çünkü bazı firmalar yasal sınırlar içinde kalmak koşuluyla, örneğin kampanyalarını erteleyerek, açılış saatlerini kısaltarak ya da belirli siparişleri sonraya bırakarak gelirlerini geçici olarak düşürmüş olabilir.
Ancak diğer yandan, kayıt dışı işlemler veya kasıtlı veri manipülasyonu gibi yasa dışı girişimlerin de göz ardı edilemeyeceği vurgulanıyor. Hangi niyetle yapılmış olursa olsun, bu davranışlar sistemin güvenilirliğini zedeledi.
Destek Amacına Ulaştı mı?
Tüm bu soru işaretlerine rağmen, NOW sisteminin genel anlamda amacına ulaştığını da göz ardı etmemek gerekiyor. CPB’ye göre, bu destek sayesinde 2021 yılında yaklaşık 180.000 kişinin işini kaybetmesi engellendi. Ekonomik küçülmenin %0,6 daha derinleşmesi bu program sayesinde önlenmiş oldu.
Ancak araştırmacılar, sürecin hızla başlatılmış olmasının sistemin istismara açık hale gelmesine neden olduğunu belirtiyor. Hollanda’nın işsizlik sigortasından sorumlu kurumu UWV, halen binlerce şirketin beyanlarını tek tek incelemekte ve gerektiğinde fazla ödenen meblağları geri tahsil etmeye çalışmakta.
Krizler Fırsata Dönüşmesin
Pandeminin ortaya çıkardığı ekonomik hasar elbette küçümsenemez. Ancak kamu desteği gibi hayati araçlar, yalnızca ihtiyaç sahiplerine ulaşmalı. Aksi takdirde sistemin kendisi bir istismar aracına dönüşür. CPB’nin ortaya koyduğu veriler, Hollanda gibi gelişmiş bir refah devletinde dahi sistemin ne kadar kırılgan olabileceğini gözler önüne seriyor.
Kaynakça
Centraal Planbureau (2025). “Fraude of Strategie? Een Analyse van de NOW-regeling.” Economisch Statistische Berichten (ESB).
UWV (2020–2023). “NOW-regeling: Stand van zaken.” Uitkeringsinstantie voor Werknemersverzekeringen.
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) (2021). “Evaluatie steunmaatregelen COVID-19.”
