Gökmen Tanış
Maandagochtend 18 maart 2019 werd Utrecht opgeschrikt door een schietpartij waarbij drie doden vielen en nog eens drie mensen gewond raakten. Bij de commotie die ontstond bij het wegrennen vielen nog eens vijf lichtgewonde mensen, alhoewel andere bronnen spreken van twee.
Wie is de verdachte nu? Gökmen Tanış is 37 jaar oud en geboren op 2 juli 1981 in de Turkse provincie Yozgat. Hij heeft twee broers, waarvan één geboren is in 1980. Op jonge leeftijd is hij met het gezin Tanış Turkije uitgevlucht toen op 12 september 1980 het leger in Turkije ingreep om het aanhoudende geweld tussen rechtse en linkse studenten te stoppen. Vader Mehmet Tanış koos hierop het hazenpad. Minstens één zoon van Mehmet, maar niet Gökmen, kreeg in de jaren '90 sympathieën voor de extreemreligieuze Kaplancı-beweging. De aanhangers van Kaplancı zijn tegen de Turkse republiek en democratie, en dus ook tegen alle gekozen presidenten van Turkije (van Atatürk tot Erdoğan). Daarnaast kiezen ze een gewelddadige manier om hun zin (vervanging van democratie door een islamitisch kalifaat) door te drukken. De leiders van de Kaplancı, Cemaleddin Kaplan en zijn zoon Metin Kaplan, waren eveneens voor de Turkse staatsgreep gevlucht en hadden zich in 1983 definitief in Duitsland gevestigd. Vanuit daar beraamden ze terreuraanslagen en gaven opdrachten tot moord. Hierop werden extreemreligieuze groeperingen streng aangepakt in Turkije. Inmiddels zijn ze berecht en zit Metin vast in een Turkse cel nadat Duitsland uiteindelijk zijn asiel had opgeheven in 2004. De vader Cemaleddin was eerder al gestorven.
Toch lijkt Gökmen niet beïnvloed te zijn door Kaplancı, hij ontpopt zich als een fervente drugsgebruiker met een laag IQ. Ook vader Mehmet blijkt niet echt sympathieën te hebben gehad voor Kaplancı, getuige het feit dat hij nu in Turkije woont (waar Kaplancı verboden is) en zijn kinderen niet-islamitische namen (zoals Gökmen) heeft gegeven wat volgens de strenge islamitische leer van Kaplancı verboden is, evenals scheiden. Volgens bronnen uit de Utrechtse wijk Kanaleneiland, waar het gezin Tanış zich gevestigd had, was Gökmen een draaideurcrimineel geworden en was hij onhandelbaar. Zijn strafblad (zes keer opgepakt tussen 2012 en 2018) bevestigt dit en ook is er een filmpje opgedoken uit 2011 van GeenStijl waar Gökmen te zien is als een scheldende hang-'jongere' op de leeftijd van 29 jaar. Het lijkt zijn zwakbegaafdheid te bevestigen, net als zijn constante drugs- en alcoholverslaving omdat hij in het filmpje zwaar onder de invloed lijkt te zijn.
Een keerpunt voor Gökmen, en tegelijk de reden dat hij zich niet zozeer inliet met Kaplancı, schijnt de scheiding van zijn ouders te zijn toen hij jong was. Deze ging niet bepaald over rozen en zijn vader vertrok naar Turkije. Vader Mehmet stelt nu dat hij zijn zoon al 11 jaar niet meer heeft gezien of gesproken. Iets wat ook bij Gökmen sporen heeft achtergelaten volgens zijn bekenden. Waar Gökmen's broer zichzelf op de strenge orthodox-religieuze leer van Kaplancı heeft gestort (en zelfs in Tsjetsjenië heeft gestreden tegen Rusland), leek Gökmen zijn heil te zoeken in de criminele wereld van drugsdeals en diefstallen. Er gaan hardnekkige geruchten dat Gökmen zelf ook twee jaar geleden is gescheiden en sindsdien op moeizame voet leeft met zowel zijn ex-vrouw, als andere ex-vriendinnen waarmee hij geregeld drugs gebruikte en seks had, waarna hij abrupt besloot om schoon schip te maken: het zogenaamde 'radical redemption'. In dat kader zou hij de vrouw van zijn broer willen vermoorden omdat deze "vreemdging". Hierdoor dachten veel Utrechters dat zij één van de slachtoffers van de schietpartij in de tram was, dit blijkt nu nog onduidelijk te zijn. Vast staat in ieder geval wel dat ze niet tot de drie vermoorde slachtoffers (twee mannen en een jonge vrouw) behoort, maar de namen van de neergeschoten zwaargewonde slachtoffers zijn nog niet vrijgegeven. Het relaas van ooggetuigen in de tram lijkt dit te bevestigen, omdat ze stellen dat hij zich in beginsel richtte op een vrouw met een hoofddoek en daarna mensen aanviel die voor haar opkwamen. De twee vermoorde mannen probeerden haar te helpen terwijl de jonge vrouw haar verzorgde. Er is ook een foto opgedoken van een gewonde (zo op het eerste oog een Nederlands-Marokkaanse) vrouw met hoofddoek.
Hoe is men dan gekomen tot de stempel 'terreurdaad'? Bij het vluchten zou Gökmen een auto (wiens bestuurder vluchtte toen hij schoten hoorde) hebben gekaapt en hiermee zijn weggereden. In deze rode Renault Clio werd een briefje gevonden waar ergens het woord 'Allah' stond. Verder is het onduidelijk wat er op het briefje stond, maar duidelijk is dat het Turks een verscheidenheid aan gezegden en spreekwoorden heeft met die term welke verder geen religieuze conotatie hebben. Dus waarom blijft het hardnekkige argument dat het een islamitisch terreurdaad was, rondslingeren? Vooral gezien het feit dat het, vooral in het geval van Gökmen, geen rol van betekenis speelde in zijn leven, maakt het mijn overpeinzing van deze maand...
20 maart 2019
Drs. Armand Sag
Instituut voor Turkse Studies
www.turksestudies.org
&
Historicus en turkoloog
