Op televisie was de beroepsprovocateur Johan Derksen weer eens bezig. Volgens hem is Turkije “een k*tland”. En het greep me eerlijk gezegd. In negen van de tien gevallen voel ik me Nederlands, ik spreek Algemeen Beschaafd Nederlands (ABN) en heb overwegend meer 'Nederlandse' vrienden. Toch voelt het als een enorme stomp in mijn maag als ik op Veronica/RTL een televisieprogramma-presentator hoor zeggen “Turkije is gewoon een k*tland eerste klas”.
Of moet het juist andersom zijn, vraag ik me af? Moeten de gevoelens die ik heb over hoe men in Nederland aankijkt tegen Turkije, nu juist bevestigd worden? Want ik ben alweer 36 jaar oud en ik kan me eigenlijk niet echt een periode voorstellen waarin ik wel positieve dingen heb gehoord over Turkije. Ooit was er een documentaire op Discovery Channel toen ik een jaar of 15/16 jaar oud was, en die was zo neutraal over Turkije dat het me altijd is bijgebleven. Het ging over de verovering van İstanbul door Fatih Sultan Mehmed de Tweede. Het was zo bijzonder voor me om een item op de Nederlandse televisie te zien zonder hevige kritiek en negativiteit over Turkije, dat het me altijd is bijgebleven; zelf 20 jaar later nog anno 2021.
Hoe kan het nu, dat we in Nederland zo onbeschoft kunnen praten over het land waar de grootste minderheid van Nederland (ongeveer een half miljoen inwoners) warme gevoelens voor heeft? Een land dat nog nooit oorlog heeft gevoerd met Nederland? Een land wat in 1612 het eerste land was wat Nederland erkende? Een land wat in 1604 al Nederland militair en financieel steunde in hun opstand tegen de Spanjaarden? En recenter, een land met wie Nederland een hecht NAVO-bondgenootschap heeft?
En het is helaas niet eens voor het eerst, de Nederlandse premier van elf jaar – Mark Rutte – heeft in recente jaren maar liefst al twee keer gezegd dat “Turken moeten oppleuren naar Turkije”. Al in 1999 steunde Nederland een terreurorganisatie zoals PKK en stelde die boven zijn bondgenoot Turkije, terwijl bijvoorbeeld Duitsland de PKK wel als terreurgroep erkende. Helaas houdt het ook niet op bij Turkije. Vrijwel dagelijks lees ik negatieve dingen over Marokkanen in Nederland, en Turkije als land. Eerlijker gezegd: dankzij Nederlandse media weet ik meer over de gruweldaden van Bouterse dan over Suriname als land. Het lijkt wel alsof Nederland weigert positieve dingen te vertellen over zijn minderheden, dan wel het herkomstland van zijn minderheden. Waarom dan toch? Ik voel me in elk geval niet meer thuis hier als het zo gaat.
Het interessante is wel, dat Turken in Nederland het naar vergelijking vrij goed doen dus daar hoor je dan simpelweg niks over. Je hoort alleen (negatieve) dingen over Turkije als land. Bij Marokkanen is het juist andersom: daar hoor je minder (of niks) over Marokko als land maar genoeg over Marokkanen in Nederland. Het negatieve wordt altijd benadrukt en het positieve wordt verzwegen. Het is ook niet iets islamitisch want ook bij Suriname hoor ik nooit positieve dingen terwijl het land eigenlijk prachtig is; qua toerisme, cultuur, culinair, maar ook historie. Het enige waar ik non-stop over hoor op de Nederlandse televisie, zijn de gruweldaden van Bouterse rondom de december-moorden.
Zo kan het dan ook dat tweederde van de Nederlanders vindt dat er geen plek is voor islam in Nederland, maar ook dat tweederde vindt dat etnisch profileren (een duur woord voor: discrimineren op basis van uiterlijke kenmerken en ras) moet kunnen. We zagen het debacle ook al in 2005 toen Nederland massaal tegen een Europese Grondwet stemde omdat ze “Turkije niet bij de Europese Unie wilde” terwijl het referendum daar niet eens over ging.
Het sluit perfect aan op de indrukwekkende theorie van Edward Said: oriëntalisme. Daarin wordt gezegd dat het Westen bewust bepaalde stereotype beelden over het Oosten verspreid zodat ze zo een anti-held of zelfs schurk hebben waartegen ze zich moeten afzetten. De hele identiteit van het Westen wordt dus zodoende bepaald door het afzetten tegen een ander: polarisatie ten top. Ik zal dan ook nooit vergeten dat ik bij een onderzoek als antwoord op de vraag “Wat nu de Westerse cultuur is?” vooral nadenkende mensen kreeg, en als je dan voorzichtig oppert: “Lijkt het op de Turkse/Marokkaanse/Surinaamse/Islamitische/Midden-Oosterse cultuur?” het antwoord “In ieder geval niet dat, nee!” kreeg toegeschreeuwd.
Hoe lang dit beeld van niet-Westerse landen als schurkstaten en antagonisten nog zal blijven in Nederland, is dan ook mijn overpeinzing van deze maand…
Drs. Armand Sag
Historicus en turkoloog
www.armandsag.nl
