De Armeense kwestie van 1915


  • Kayıt: 29.05.2021 20:35:08 Güncelleme: 29.05.2021 20:35:08

De Armeense kwestie van 1915

Drs. Armand Sağ

De afgelopen weken was de Armeense kwestie weer in het nieuws doordat de bijna 80-jarige president van de Verenigde Staten van Amerika er in zijn toespraak meermaals naar refereerde als zijnde een “genocide”. Volgens Biden is de Armeense Opstand van 1915 door de Osmaanse soldaten dermate hard en bloedig neergeslagen dat dit te classificeren is als een “door de overheid georganiseerde massamoord met als intentie om de hele bevolkingsgroep weg te vagen vanwege raciale haat”. Dit heeft veel kwaad bloed gezet bij de Turkse president Erdoğan, maar ook veel wetenschappers.

Zoals eigenlijk al meteen in het oog springt, voldoet men namelijk niet aan de eisen van de lugubere term ‘genocide’. Zo was de aanleiding voor de Armeense Opstand weliswaar raciale haat naar Turken en Koerden, maar andersom was de directe aanleiding voor haat van Armeniërs juist de opstand zelf. Zonder een grootschalige opstand, waarbij de stad Van veroverd (en etnisch gezuiverd werd) door Armeniërs, waren er geen anti-Armeense rellen ontstaan. Ook het bewijs dat dit door de overheid werd georganiseerd (een officieel bevel), is nog altijd niet gevonden zoals de Turks-Nederlandse journalist Sinan Can ook al erkende in zijn documentaire ‘Bloedbroeders’ van BNNVARA uit 2015.

Elk jaar hobbelen westerse media, inclusief Nederlandse, achter de incorrecte term ‘genocide’ aan. Dit jaar was dat anders. Tot mijn grote verbazing, heeft het Nederlandse staatszender NOS (normaliter toch altijd erg anti-Turkije) een uiterst onafhankelijk stuk gepubliceerd over de erkenning van de gebeurtenissen van 1915 door de Verenigde Staten van Amerika als zijnde een 'genocide'.

Zonder "verankering in een VN-resolutie ofwel in een uitspraak van een internationaal gerechtshof, gebaseerd op gedegen onderzoek" mogen er geen juridische termen (zoals genocide) aan gehangen worden (1), tevens is er niet voldaan aan de criteria die het kabinet stelt (2), en denkt "het overgrote deel van de internationale juridische gemeenschap en andere regeringen er ook zo over" (3) dat de juridische term ‘genocide’ niet van toepassing is. “Chapeau!”, denk ik dan aan mezelf. Eindelijk is de internationale en wetenschappelijke discussie rondom de gebeurtenissen van 1915 juist weergegeven in de Nederlandse media.

De discussie is namelijk niet of Armeniërs en Turken vermoord zijn, dat staat buiten kijf zoals de Amerikaanse generaal Harbord al in 1915 stelde. De discussie is, of dit een systematische poging was om de Armeniërs uit te roeien als etnisch geheel door de Turken, dan wel vice versa. Deze discussie wordt vertroebeld door de emotionele betrokkenheid van beide partijen, welke goed verwoord wordt in de standpunten van de Canadese militaire historicus Gwynne Dyer.

İk ben het op dit gebied volkomen eens met de Canadese militaire historicus Gwynne Dyer dat als er met "genocide" wordt bedoeld dat er ontzettend veel Armeniërs omgekomen zijn, dit correct is. Dit is de betekenis die Armeniërs eraan geven en in de volksmond gebruikelijk is. Echter, Dyer voegt er wel aan toe dat als met “genocide” wordt verwezen naar de juridische term, dit dan incorrect is. Turkije kijkt statisch naar deze terminologie en wil dus, tezamen met het ruime en overgrote deel van de wetenschappers, geen gebruik maken van de term ‘genocide’. Turkije wordt hierin gesterkt door het feit dat noch het Osmaanse Rijk (1299-1922), noch de Republiek Turkije (1923-heden) hiervoor ooit veroordeeld is. Alle rechtstribunalen eindigden altijd in vrijspraak voor beide staten en de individuele overheidsfunctionarissen waarna Armeniërs uit wraak de staatslieden vermoordden; zoals Talat Paşa in Berlijn in 1921. Deze emotionele rancune maakt dat het onderzoek moeilijk wordt omdat één partij gedood wordt en dus niet meer kan deelnemen aan het onderzoek.

Het probleem is dan ook, dat Armeniërs emotioneel naar de discussie kijken zoals de ouders van een doodgereden peuter ook zouden kijken. De automobilist die hun kind aanreed, blijft “een moordenaar”; ook al was de automobilist niet dronken en had deze niet de intentie om het kind iets aan te doen. Dat het kind ineens de straat oprende zonder goed uit te kijken, betekent niks voor het leed van deze ouders. Deze ouders hebben geen boodschap aan het feit dat de automobilist juridisch gezien geen “moordenaar” is maar hoogstens “dood door schuld” kan worden aangerekend.

Hoe we dit nog duidelijker aan het licht kunnen krijgen in Nederland, is voor deze maand mijn overpeinzing…

Drs. Armand Sag

Historicus en turkoloog

www.armandsag.nl