Hollanda Engelsiz Yaşam Dosyası

Hollanda Engelsiz Yaşam Dosyası

Nejat Sucu

Hollanda’da Engelliler Çalışma, Faal Olma ve Katılım Yasaları (De Wetten Wajong, Wetten- en regelgevingen van Gehandicaptenzorg, de Participatiewet)

Engelli olmanın tanımı nedir?

Engelli, doğuştan veya sonradan meydana gelen hastalıklar veya kaza sonucu oluşan engeller (vücudun görsel/işlevsel/zihinsel/ruhsal farklılıkları) nedeniyle yaşamı kısıtlanan, engellerle karşılaşan kişi demektir. Doğumda veya sonrası fiziksel, bedensel ve ruhsal engelleri olan, oluşan ve iş ve istihdamda engelleri olmayanlarla eşit şartlarda rekabet etme imkanına sahip olmayan, Hollanda vatandaşlarına ve kalıcı ikamet iznine sahip olanlara eğitim, sosyal katılım ve iş ve istihdam sunan sosyal devlet kurumlarıdır.

Engellilerin bugün, Sosyal Çalışma Merkezlerinde (Sociale Werkvoorziening) ve SW-Bedrijven dediğimiz 76 sosyal çalışma ve hizmet kurumlarında 63 bin kişi çalışmaktadır. Bu 76 SW çalışma merkezleri, Hollanda’da bulunan 342 belediyenin bölgesel ortak organize, finans ve çalışmalarını koordine ettikleri hizmet kurumlarıdır.

1. Engelliler çalışma yasalarındaki tarihsel gelişimi?

1900 yıllardan başlayan özel ve tüzel girişimlerde (verzuiling/kurumsal çeşitlilik taşıyan toplumsal sütunlar) engelliler için iş ve istihdam imkanı sağlayan girişimleri görmekteyiz (Verschaffing voor de gehandicapten).

1.1 Sosyal sınıf ayrımı da yok

Bu arada engelli olanlar ve engelli olmak belirli bir sınıf ve zenginlik ayrımı yapmadığı için o şehrin ileri gelen soylularının (Notabelen/bestuurders) çocukları ve şehir sakinleri birlikte ortak girişimler görmekteyiz.

1.2 Tarihsel gelişim

1950 yılı: De Wet de Gemeentelijke Sociale Werkvoorzieningen yürürlüğe girdi.
1969 yılındaki yasal düzenleme: De Wet op de Sociale Werkvoorziening.
1 Ocak 2015: De Participatiewet yürürlüğe girdi.

Sosyal devlet ve belediyelerin desteği, yardımı ve finans kaynakları ile engellilerin kendilerine uygun bir işe yerleştirme imkanları sağlanmıştır. 1 Ocak 2015 tarihinden sonra yapılan sözleşmeler ve desteklerde belediyeler arasında farklı uygulamalar bulunmaktadır.

2. Var olan engellerin kaldırılması?

Uykuda ve sabah yataktan başlayan, çalışma mesaisinin başlamasına kadar geçen sürede ve çalışılan kurum ve firmada var olan engelleri kaldırmayı amaçlayan tüm imkanların ve desteğin toplamıdır Participatiewet. Gerekirse özel ayakkabı, gerekirse sandalye, bilgisayar ve normal bir ulaşım aracının trafiğe çıkabilmesini ve engelli tarafından kullanılabilir duruma getirilmesi. Vergi indirimleri ve kurumların maddi destekleri sağlanır.

3. Hollanda’da ne kadar engelli var?

Hollanda’da yaşayan nüfusun %10’unun bir veya birden fazla engeli bulunmaktadır. Bu toplam 1 milyon 900 bin kişi anlamına gelir. Bu engelleri fiziksel ve mental olarak ikiye ayırmak gerekir.

4. Engellilere verilen hizmetler?

Hollanda’da bir yılda, 24 saat ve 365 gün engelli olan vatandaşlara, konut, konaklama, misafirhane, engelliler köyü, faaliyet merkezleri ile birlikte özel ve tüzel vakıf statüsünde hizmet veren ülke genelinde 330 ve daha fazlası özel ve tüzel hizmet ve bakım kurumları hizmet vermektedir. Uzun yılların teknolojik, bilgi ve tecrübe öncülüğü ve 2024 yılında 111,3 milyar euro’luk sağlık bütçesine sahip Hollanda’da engelliler (Gehandicapten) için ayrılan bütçe 13 milyar euro’dur. Toplam sağlık hizmetlerinde çalışanların sayısı ise 1 milyon 500 bin kişilik çalışma kadrosuyla engelliler hizmeti de önemli bir sağlık hizmetidir Hollanda’da.

4.1 Göçmenlerin sağlık sektörüne katılımı gerçekleşiyor?

Son yıllarda engelliler bakım sektöründe yer alma ve katılım, Hollanda’ya uyum, yerleşim, kalıcılık ile birlikte sağlıkta hizmet alan ve hizmetli olarak çalışanlarda son 10 yılda %1000’lere varan hizmetli ve görevli sayısında artışlar gözlenmiştir. Ayrıca bu sektörde kendi iş dalında organize olmuş ve kendi aralarında Engelliler Federasyonu’na da sahiptirler ([http://]www.vgn.nl Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland).

5. Denizli’de engelliler için sosyal çalışma imkanı?

Sosyal çalışma: fiziksel engelli vatandaşlarımızın yetenekleri ve ilgi alanları doğrultusunda meslek edinmelerinin yanında Denizli’nin işgücü ihtiyacını da nitelikli eleman yetiştirerek karşılamasını hedefliyor.

5.1 Almelo Belediyesi ve Denizli Belediyesi kardeş belediye (Partnerstad) iken 1964 ile 1974 arası Almelo’ya gelen tekstil iş gücü ve işçilerinin büyük çoğunluğu Kayseri ve Denizli’den gelmekteydi. Daha sonraki yıllarda Almelo Belediyesi ve Denizli Belediyesi kardeş belediye oldular ve uzun yıllar sosyal ilişkiler ve ziyaretler devam etti (1974 – 2017 yılları arası/Partnerstad). 1994 Mart ayında Almelo Belediye Meclisine seçildiğimde Almelo Belediye Meclisi’nde ırkçı parti olan “Centrum Democraten/CD” iki üye soktu meclise. Üyenin birisi Almelo’da adres bildirmemesi sonucu ve seçim listesinde yedek üyenin olmaması ile CD Meclis üyesinin birisi boş kaldı. Benim de Almelo Belediye Meclisi üyeliğimin döneminde (1994 – 2002) belediye meclisinde onun için ayrılan 20 bin guldenlik bütçe, 1995 yılında, Denizli’deki Engelliler Çalışma Merkezi’ne bağış olarak gönderildi (Werkplaats voor arbeidsgehandicapten in Denizli).

6. Var olan imkanlar nelerdir?

Hollanda İşverenlerin Sigorta Kurumu UWV ve 342 belediyenin engellilere uygun ve kalıcı bir çalışma olanağı yaratmak için, WMO, PGB, ZW, WIA, WW ve Wajong gibi ödenek alacakların iş yasal uygulamaları bulunmaktadır. Belediyeler arasında fark gözlense de Katılım Yasası (Participatiewet) ile engellilere uygun bir çalışma olanağı yaratmak belediyelere 1 Ocak 2015’ten itibaren sorumluluk olarak verilmiştir.

6.1 Engelliler için UWV’den sağlık raporu

Hollanda’da belediyeler için Çalışanların İşveren Sigortaları Kurumu (UWV) tarafından Sağlık Raporu (medisch advies en arbeidsvermogen) ve resmi tavsiye (WSW indicatie/Arbeidsvermogen) UWV’nin iş doktoru ve işgücü uzmanı (Arbeidsarts ve Arbeidsdeskundige) tarafından işgücü kaybı ve çalışma oranı (Arbeidsongeschiktheid/arbeidsvermogen) belirlenmektedir. 1 Ocak 2015’e kadar verilen raporlara WSW-indicatie denir. Engelli raporu, engelli kişilere sağlanan hak ve önceliklerden yararlanmak için kişilerin engelli olduklarını resmi bir sağlık raporu ile belgelemesini gösterir. Kanunlara göre fiziksel ya da ruhsal olarak vücut fonksiyonlarını %45 ve üzerini kaybetmiş kişiler engelli kabul edilmektedir. Bu durumda eşlerini kaybeden kişiler “Sociale Verzekeringsbank”tan “Geri Kalanların Ödeneği” (ANW) alma hakkına sahip olabilirler.

6.2 Kendi işyerini başlatmak?

Evet, engelli olan ve olmayanlar için UWV kurumu ve belediyelerin desteği ile kendi işyerini kurma imkanı bulunmaktadır. Bu konuda belediyelerden ve UWV’den bilgi almak mümkündür.

7. Hollanda Sosyal ve Kültürel Plan

Bürosu’nun (SCP) 27 Haziran 2023 tarihli engellilere iş kaynakları ve hizmet raporu
Engellilere iş ve istihdam alanında 100 binden daha fazla iş kaynakları yaratmak için işverenlerin, sendikaların ve devletin arasında yapılan sözleşmeden işverenlerin %70’inin haberi bulunmadığını belirtmiştir SCP (Banenafspraken en participatiebanen). İşverenler, var olan destekler, hastalık ve malullük durumunda devletin ödemelerinden ve hastalık ve belirli bir süre aldıkları ödenekle çalışma sürelerinde de haberdar değiller. Ayrıca işverenlerin iş ve insan kaynakları seçiminde (werving en selectie) kendine en faydalı olanı seçme kültüründen vazgeçmeyerek, engellileri işe almada kurumsal ayrımcılık ve ırkçılık yaptıkları da bilinmektedir. 1 Ocak 2015 tarihinde yürürlüğe giren De Participatiewet yasası bile, engellilerin tüm engellerini kaldırarak engelsizlerle ortak ve uyum içinde başarılı bir çalışma yaşamında istenen sonucu elde edememiştir. Son yıllarda var olan insan kaynaklarındaki eksiklikler ve bulunmayan kalifiye eleman sıkıntısına rağmen, engelli vatandaşlarımızın var olan arz ve talebi karşılayamadığı gözlemlenmiştir.

8. Ürün ve sonuç olarak devam etmek

Yeni düşünce ve projelerin hayata geçmesi mümkündür. Hollanda engelliler programı tecrübelerinin iki ülke Türkiye ve Hollanda arasında değişim programlarına neden olmasın. Samimi ve hizmet aşkı olanlarla birlikte tabii ki. Sağlıcakla kalın.